Den gong då i Lysebotn

Det var den gong då nattehimmelen var einaste lyskjelde over dei mørke fjellveggane. Ein salig rotasjon, som aldri tok slutt. Gaupa luska usett, mens bonden stabba i tussmørket. På do skulle han, og på vegen falt han nasegrus. Det slepp han heldigvis no, når lyset til Lyse lyser opp Lysebotn inst i Lysefjorden. 

Det var den gong då ein stein fekk vera ein stein. Lengje før eit svermeri av politikkspirer prøvde kara til seg omdømme, i form av ei høvla tånn. «No eig me steinen, no eig me steinen,» skvaldra røystene gjennom Lysefjorden.

Steinen humra, ura skratta med; som om det i heile er mogleg å eiga ein stein.

Det var den gong då jordbrytargleda til han Isak vart verdsett. Han som vralta plogen gjennom marka til mørket seig på. Jammen var han ein kar til skue. Han som tøyla fjordhingsten i lia, hesja høy til ryggen luta, rodde med tømmer på slep, og bar si last med glede. 

No har me olje. 

Det var den gong då kjerrevegen mot toppen av skaret vart spetta på plass med langtekkelig nøysemd. Stein, for stein, for stein, for stein. Den som brukte ferdselsåra til og frå handelsmarknaden, han betalte for ferdselsåra til og frå marknaden; med sveitte og slit. Mogleg flerra han nevane òg. 

Han Isak syntes nok ikkje nok var nok.

Det var den gong då Pilt-Ola var kjent som ein forrykkande type. Han som gjekk og gjekk, og gjekk såleis litt til. Den halvhalte Ola, som pilta seg mot nord, for å bringe reinsdyr heim til fjorden. Ein type verdig å skriva sagn om. Ein type dei unge kunne sjå opp til; med eller utan finalekniv. 

Det var den gong då ho Inger si komle vart raspa for hand. Ekte husmannskost grove opp or jorda. Lengje før os av ferdigkomle sveva under høge takbjelkar i ein klippehengjande spisestad, der ein kvar med raud pengeseddel kan nyte utsikt i verdsklasse. Mens svinefett siplar i munnvikane. Lysefjorden på langs. 

Arkitektkomitéen kalla det «Ørneredet», mens ørna søkjar skråninga. 

Kvar skal ho laga reir no?

Det var den gong då ein stabla stein, grov torv, og reiste tømmer av nødvend; å sovna inn i ly for snødrevja. Det var ikkje nokon rotorkledde flygemaskinar som braka gjennom juva då, med last av glas og stål. Ei heller nokon som pusla saman tilstelningane rundt om i fjellheimen. 

Arkitektbyrå elskar visst fjordar.

Det var den gong då rosjekta var eigna framkomstmiddel. Då langtur vart avlagt med gru, for ein visste aldri humøret på fjorden; ho vart fort kranglevoren. Andedraget kunne vera bistert, det var så, men sjelden såg ein sotrøyk, som vella ut or motorferger.

Det var den gong då brygghusa på gårdane fløymde på bryllaup og konfirmasjon. Det fekk halda med ei samling no og då. Campingpub og amerikansk sørstatsmusikk kjende ein ikkje til. Spinkle tonar som skralla i fjordveggen var uhøyrd. Ikkje noko ståk av drikkfeldig ungdom som blanda seg med duren. 

Kvar. Bidige. Mai. Juni. Juli. August. Natt.

Det var den gong då ein gjekk til fjells for å jakta rype eller sanka sau, plukka molter eller blåbær. Det var ikkje storslåtte filminnspelingar, ei heller sperreband. Ingen drassa trampolinar, og jærstolar, og treningsapparat, og racerbilar til topps då. Ingen stod med blikket festa på ei surrande flygedrone. Ingen heldt hensiktslaust leven i bunad på nasjonaldagen. Ingen knipsa, knipsa, knipsa bilete av seg sjølv.

Ingen gjekk til fjells for å hoppe av dei. Med eller utan vengedrakt.

Eg undrast korleis det var, den gong då. 

Mon tru om det var ro?