Nordvestpassasjen med ski

Me peilar oss inn på avreise til Canada, heilt der nord i uendeleg villmark og isødet. Rovdyr og tradisjonar av ein kultur som har levd der i tusenvis av år. 

I to år, som kjennest som uendelege tider, har det usikre, nedstengningar og oppløyste firma i reiselivsnæringa trua oss som lever av å ferdast i naturen, som ein livsstil og som eit levebrød. 

Det å planlegge i ei tid som omhandlar ulike reglar, påbod og krav på ein negativ covid-test, er berre for dei som sit med ein evig vilje å få prosjekt til. Ulike innreisereglar, kor mange timar du oppheld deg i ulike land, mellomlandingar og ein god porsjon flaks får deg inn i Canada.

Me tek sjansen. Den som aldri prøver, vil heller aldri få oppleva. 

Eg som reiseleiar. Polarguide som tittel. Planen er å tilbakelegga 400 kilometer gjennom tundra, havis og eit øysamfunn lang der nord i Canada. Ei lita gruppe frå Noreg tek fatt på utfordringa med å oppleva Arktis med ski og pulk.

Det me har med oss i pulken, og det me ber på kroppen, skal vera vår einaste forsikring for å overleva her, der berre ville dyr lever ute på isen og tundraen, utanom i dei små landsbyar der inuittane held til.

Pulken inneheld mat til 21 dagar. Du kan tenkja kva mat? Jo, mykje frysetørka kjøtt, pasta, ris, og grønsaker. Ingen tur er heller behageleg utan kilovis av sjokolade og mange gram av det heilage potetgullet, feitt og tørka frukt. 

Frukosten er ferdig pakka med havregryn, rosiner og ei lett blanding av tørrmjølk. Mykje av maten er gleda i kvardagen. Det skal smaka godt og gi deg energi nok til å føre den eine foten framfor den andre i kilometer, mil og gi gleda av å oppleva skituren.

Endeleg inne i Canada skal våpen deklarerast, ikkje berre eitt, men to. Vår sikring i forhold til å berga liv ved eit isbjørn-angrep. Og å avverge nærkontakt med rovdyr slik at dei får leva vidare. Me er på besøk hjå deira heimplass. Me skal opptre med respekt og gjera det me kan av forebygging for å la dei halde fram med å leva i den sårbare naturen i deira sårbare liv.

Bagasje på 100 kilo skal fordelast. Fellesutstyr, telt, brennarar. Personleg utstyr. Kritisk utstyr som gps, satelitt-telefon, batteri, loggbøker, sendarar og mykje meir skal med.

Vår siste stopp ved sivilisasjonen er Cambridge Bay. Det er eit lite samfunn der inuittane lever. Éin skule, to matbutikkar, viltoppsyn, politi, flyplass er mange av goda av det moderne livet her. I tillegg bur dei fleste i plankebuer heva over bakken av stålkonstruksjon, slik at permafrosten ikkje herjar for mykje med finérplatene gjennom dei åra det får stå.

Tidene har vore annleis frå då polfararen Roald Amundsen levde her nord. Jaktkulturen, kunsten å klara seg av naturens ressursar har blitt falma med åra. Sivilisasjonen og det moderne liv er å klara seg av det dei får tilsendt av cargofly. Dessverre. Mange utan tenner, blanke i auga av alkohol og stoff. Hundespann er bytta ut med store køyretøy og snøskuter. 

Heldigvis står nå myndigheitene til teneste og skal føra jakt, fiske og gamle kunstar inn i skulen. Det skal brukast og lærast gjennom nye skulebøker. Det gir oss trua på verda igjen, slik at ein fortsett kan halda i hevd det som har gjort det mogleg å overleva på slike plassar.  

Alt er pakka, mat og utstyr. To hundar er med for å avverja isbjørn-besøk. Cassidy og Otter leiger vi av ein hundekøyrar lenger sør i nordvest-territoria. Dei er også med for trekkhjelp, spreie glede på grå dagar og lagar ein god dynamikk i gruppa. Ein dyr affære, men verdt det!

I det me bevegar våre skituppar mot aust, Gjøa havn 40 mil frå Cambridge Bay, er kuldegradene skarpe og ikkje særleg vennlege. Minus 27 grader, 90 prosent luftfuktigheit, som kjennest som minus 35 kalde blå. Legg ein til lett bris, får ein fleire og førti blå. Ingen sydleg ferie, men likevel ei oppleving få får oppleva. I pakt med naturen, vekk frå internett, lysforureining, aleine, men i ei gruppe samla om målet å klara seg på det ein har med seg og ber på seg. 

BLÅIS: Lite snø gir raskt føre.

Klarvér og sol som skin gir også kalde grader. Nordlys lagar kontraster om nettene. 

Våpen mellom soveposane, gir påminning at bjørn er rundt oss, evig rutine å halda seg varm på fingrane, nok næring, slå opp telt, slå ned telt, koking av vatn, halda kler tørre, ta vare på seg sjølv og andre, held dagane fulle. Det diskuterast at me har det travelt, mange oppgåver, mykje å gjera sjølv om me berre skal gå på ski kvar dag. Kampen om å ha deg greitt på tur, då har ein det litt travelt i eit slik ugjestmildt klima som i Nordvestpassasjen.

BAMSE: Spor av isbjørn. Foto: Moa Hundseid

DET KALDE BLÅ: Stor måne, natt i vente. Mange timar til neste økt og nye mil står for tur.

STRENG KULDE: Å bryte seg ut av soveposen for koking av vatn er ikkje alltid lett. Vi ligg i slakteposar frå slakteriet for å unngå kondens og fuktighet i soveposen. Konstant påpasselige for oss sjølv, eige utstyr og felles utstyr. 

Skituppane våre kryssar bjørnespor etter bjørnespor. Eg gler meg over opplevinga og skjerpar sjølvsagt sansane. Me veit me kan støyta på eller få besøk av bjørn i teltet. Me har rutinar for slikt og held open dialog rundt det. Me slår opp teltet slik at bjørnen mest sannsynleg treff vår telt først. Min sambuar og eg har våpen i teltet. Håpar bjørnen er nysgjerrig på pulkane først, lagar lyd og vekkjer hundane slik me får varsel til å førebu oss. Tid til å avverja faren for å ha eit 800 kilo tungt dyr i teltopninga.

OTTER OG CASSIDY: To Siberian husky, trufast reisefølge og godt tilpassa klimaet. Like stor betyding for isbjørnvakt som gleden gjennom turen. Foto: Moa Hundseid

Ein slik tur er bygd opp på rutinar. Me går i 1 time. Ca. 3,3 - 3,5 kilometer i timen. Stoppar kvar time, i ti minutt drikk, et og gjer oss klar for neste etappe. Det er slik ein kjem seg vidare og vidare for å nå eit mål i det fjerne. Dag for dag, til me til slutt skal sette skituppane våre og tomme pulkar i den norskkalla landsbyen Gjøa havn. Det var her Roald Amundsen oppheldt seg i to år for å finna vegen gjennom Nordvestpassasjen. 

«Ei slik reise er ikkje for alle. Ei avkopling, slik trur eg det er».

Når ein legg ut på ein månadslang tur veit ein aldri kva som skjer i resten av verda. Det er like fint som det kan vera sørgjeleg mange gonger.

Ein fredagskveld tikka det ei melding om at mi mormor har døydd. Ho var mitt førebilde og har alltid stått hjarta mitt nært. Det var vondt å ikkje få vera i lag med familie når slikt skjer. Ein får skamfølelse av sitt egoistiske liv. Veit at ein ikkje kjem heim i tide til minnestund, ei heller gravferd. Eg skal gå på ski i endelaus kvitt villmark mens resten skal stå til følge i ei siste avskjed.

Morgon etter stod det -27 grader på stokken. Det var sur vind. Hovudet var demotivert og trøytt. Vondt i magen og blod i buksa. Ei kvinne skal alltid sloss striare kampar for overleva, tilpassa og overvinna det som kjem i vegen i livet. Eg tenkjer på mormor. Ho var sterk, positiv og ville alle så godt! Det gir meg styrke og stoltheit av å vera så heldig å ha levd tett med mormor.

Rypene kaklar, moskusen er nær, villreinstyr beitar tett med oss i den klaka tundraen. Mormor er nær og ho er med oss. Det følest fint, og eg innser mormor er tapt av liv, men vil alltid vara med meg på endelause eventyr. Det er lov å tørka tårer, minnast over finne opplevingar saman. Tårene frys fort til is, på jakka, i håret og i soveposen.

Me nærmar oss Gjøa Havn som er vårt mål, men ikkje vårt viktigaste punkt med reisa. Målet er ein stad undervegs. Meistringa, gleda av å vera ute i ein ugjestmild natur, men endå meir å sjå det fine i lyset, snøen, fridomen og samhaldet. Fine, solbrune kinn prega av vêr og vind, store smil i kulde og vind. Me gler oss over kvarandre og kjenslene over å klara oss i lag, kosa oss med maten og gleda av å ha det godt i soveposen og varmen frå brennaren i teltet.

Ei slik reise er ikkje for alle. Ei avkopling, slik trur eg det er. Det kan vera i fjella bak huset, naturen som ligg nær for oss i Noreg. Prøva å kopla av og følje naturens årstider. Ikkje la materialistiske gode, status og utsjåande vera hovudmålet i livet. Men å oppleva det som ligg oss nærmast, naturen, årstidene og dyra rundt. 

Eg veit naturen er beste medisin mot stress, jag og din indre demon om at du aldri vil bli god nok. Godt nok er godt nok, så lenge ein sjølv er fornøgd. Eg føler meg heil igjen etter ein slik tur. Likevel noko oppstykka etter mormor. Men med bekreftelsen om at eg driv med det som gjer meg lykkeleg. Eg veit så godt at eg treng naturen, dyra og eventyret for å få dei ekta flokane i håret, den blenkjande brune vårkinna og denne rette innstillingen på livet. Ein får til det ein ønsker, og det er lov å drømme stort og meiningalaust! Det viktigaste er at ein fylle dagane av livet med det ein vil og treng.

Pandemien var historie då me kom tilbake til Norge. Tankane, hjartet og kroppen lengter allereie tilbake til nye eventyr. Eg utvikler eigenpåført ADHD. Store og små prosjekt veks og eg gler meg til å gjennomføre.