Padling på Hardangervidda

Og då slår det meg. Her startar Noreg. Med dei endelause viddene. Ved fjellheimen i vest, riven opp i fjellryggar, med fjordar og grøne dalar, skrånande mot aust der vidda sakte vert breie, flate dalføre.

Desse byane, bygdene og dalføra som eg opplever som Noreg sånn i kvardagen, når eg tek toget til jobb og køyrer hit og dit – dei er berre detaljar, skore ut i vidda. Oppe frå lufta ser alt ut til å vere ei enorm villmark.

Eg speidar vidare. Etter elver og fossar, og ser brått ei blå linje i terrenget, som strekk seg frå tindane i vest til skogane i aust, over breie vatn, med stadig fleire kvite felt, og mot slutten ein lang kvit strek.

Det ser ut til å vere eit bratt og glatt grunnfjell som piskar opp vatnet i høge fossar og lange stryk.

Eg stuper inn i ein bratt spiral nedover for å sjå.

Flyturen er over. Eg er vorten rastlaus, trøytt, svimmel og litt kvalm. Eg er kommen så tett på stryka at ordet Argehovdfossen er komme fram på skjermen, og eg bytar ut flyturen med eit biletsøk på nett denne fossen. Fossane er store. Kanskje padlbare. Kanskje ikkje. Og heilt sikkert ein førstegongspadling.

Dei ligg på slutten av Kvennavassdraget som kan ta deg i fleire dagar gjennom ei villmark utan store inngrep, Hardangervidda nasjonalpark. 

Å leike eventyrar i dag er også vorte ein leik framfor skjermen. Men flyturen i satellittbileta opnar for verkelege eventyr og store tankar: 

Kan me padle Kvenna i elvekajakk?

Kvifor har eg ikkje padla over Hardangervidda endå?

Og: Eg må få meg eit kart på veggen.

Eg undra meg også over kvifor det måtte ein danske til for å oppdage dette, men det er vel slik det er. Me er blinde for alt me er vande til, inntil me vert nysgjerrige att.

Og det var umogeleg å ikkje verte nysgjerrig på Kvennavassdraget når den elvepadlande og skikøyrande dansken Rasmus Norman, på innpust og utpust, fortalde om teltlivet i fjella, auren me skulle fiske i vatna og stryka som kanskje ikkje var padla endå, medan han gestikulerte både fisking og bratt elvepadling.

Han hadde heldigvis lagt seg til ein slags norsk uttale dei åra han hadde budd her.

Eg forstod.

Han frelste tre andre i padlegjengen på Voss, og ein etter-middag i juli er eg, Rasmus, Martin, Eirik og Rafa på veg inn Valldalen, nær Røldal.

Valldalen, ein gong eit av våre vakraste dalføre med stølar og ysteri. No sett under vatn av industriens knoklete hand.

– Fuck! Stop!

– Kva?

– Eg trur eg har gløymd sprutrekket.

Rafa spring ut av bilen medan han bannar på polsk og engelsk.

– Ahhh. Nei! Spruttrekket ligg att heime.

– Hahaha..aiai. Det er for seint å snu no, seier eg med litt for lite empati.

– Det er masse flatvatn. Me spring opp med spruttrekk til deg ved dei store stryka, seier Eirik oppmuntrande.

Rafa let seg overtale til å legge i veg utan spruttrekk, og han bruker ventetida medan Rasmus og Martin set ein bil att nede i Telemark, til å lage eit spruttrekk av plastposar. Eit sprutrekk han er stolt over, og som alt på andre dag viser seg å vere heilt ubrukeleg. 

Han er ikkje aleine om å kløne det til. Eg har teke med feil hoftepute til kajakken og Martin ruslar i veg med bade-sandalar, då han gløymde padleskoa i den andre bilen. 

Etappe 1 : Vi er i gang

Me er ein klovnegjeng som labbar i veg med 35 kg tunge kajakkar opp mot Holmavatnet. Og då høver det fint at eg litt på måfå speler inn ein omveg medan eg trekker kajakken gjennom lyngen:

– Skal me kanskje stikke bort å sjekke ut dei fossane ved Middalsbu? 

Stillheit og skeptiske andletsuttrykk møter meg, når gjengen stoggar og set ned kajakkane. Til og med sauene løftar hovudet og ser rart på meg.

– Vatnet er heilt sjukt fint. Nett som Brandseth, og det er berre grunnfjell og jettegryter heile vegen.

Skepsisen glir ut i lett frustrerte sukk:

– Klokka er 8, Dag.

– Jojo, men eg er heilt sikker på at det var desse fossane Mike og Vavra køyrde inn, eins ærend, for å sjå på. 

– Hmm …

– Tenk om dette er the 7 teacups of Norway, seier eg med referanse til to utanlandske kajakkstjerner og eit naturens og kajakksportens underverk, lokalisert i Chile.

Sukka vert pusta ut, og nytt mot inn. 

Sauene vender nasen ned att i lyngen, og me vel den høgre stigreina som fører oss langs Middalselva, eit naturens underverk.

Kring klokka ni denne kvelden må Middalselva ha kikka opp mot ein sjeldan solnedgang på vestlandet, og sett fem hovud poppe fram bak juvkanten.

Mellom fjellbjørk og blåbærlyng. Andlet med forventing og kåthet, undring og frykt.

Tre med hjelmar festa om haka. To med kamera i halssnor.

Me hadde funne fem norske tekoppar. Fossar som fell mellom djupe kulpar. Tre av oss hadde beslutta å padle tre av dei. I siste bakevje før fossane er det berre plass til meg. Martin sit og balanserer på svaet over, og Eirik kjem susande frå elva lengre oppe.

Rafa står med ei kasteline lengre nede, men i det vertikale juvet er den beste tryggleiken å komme padlande rett etter kvarandre.

Med nok avstand til å ikkje treffe kvarandre i landinga, men så tett at dei andre kan hjelpe om ein av oss vert råka av ein svart svane, eller eit anna uventa uhell. 

Eirik suser forbi, eg tel, 1001 – 1002….og på 1006 kantar eg båten og dreg meg ut i straumen. Ned sklia. Tuppen over kvitvatnet. Eg dreg meg kjapt mot høgre rundt det overhengande fjellet og gjev gass mot kanten. Fallet ned første fossen er lengre enn eg trur.

– No må eg vel lande snart, tenkjer eg.

To og ein halv time seinare er me berre 400 meter frå bilen. Full i ekstase, med våte klede og 3 kilo ekstra å bere. Martin endå i badesandalar, og alle slepande på desse svære båtane på skakke. Eg kan forstå at det gjev meining å dra til Kvenna med kanoar og packraftar, lett og ryddig pakka ned, opp dei 10 kilometerane til Holmavatnet. Men det gjev meir meining for oss å gjere det slik. Rett etter midnatt set me opp telta nedom Brokafossen – 2 km frå starten på Kvennavassdraget. 

– Rasmus, du sa det var god plass. Det er aldri god plass til fire i eit firemannstelt.

– Mmm. Men forteltet er skikkeleg stort, ikkje sant?

Les også

Turtips til Hardangervidda

Hardangervidda er et eldorado for fjellturer med stort hyttenettver og flott natur. UTE gir fire turforslag til deg som vil gå over Hardangervidda.

Dag 2: Tankar som flyt over

Tidleg neste morgon sit me inne i forteltet og koker vatn til kaffe og frukostblanding. Martin som har drege på sit eige telt, ser noko meir opplagt ut. Regnet som vekka meg ein gong på det mørkaste har gjeve seg, og sola tørkar teltduken og gjev oss varme. Snart vandrar me innover på fin sti opp til dei lange snøfonnene ned mot vatnet. Der er det lønsjtid, og me kokar meir vatn. Et litt meir, og får litt mindre å stappe inn i dei små kajakkane. Elvekajakkar er ikkje laga for å vere på langtur. Dei er designa for flyte i kaos, snu kjapt mellom steinar, eller tole støyten om du treff ein av desse steinane. Med mykje jobb kan du få plass til nokre smågreier framfor fotstøttene, men det meste må plasserast bak setet. Å overnatte med elvekajakk er difor ei øving i å tenkje, å skjere til beinet utan å fryse eller svelte. Stort lettare enn dette har eg aldri pakka til tre netter, og kajakken er lett å manøvrere over dei første vatna. Eg er alltid full av undring over desse store vatna over 1000 moh. Blåfargen er ubegripeleg der isen og snøfonnene lagar små labyrintar som må løysast innimellom dei mange framdriftstaka. 

På veg inn i det første mini-juvet kjem det endå ein overrasking. Her er det nok vatn og fall til å skapa ein slalåmbane og ein liten foss, som fell ned melom svart , skarp stein. «Slik ser det ut på padlebilete frå Island», tenkjer eg medan eg lener meg bakpå dekk og ventar på at Martin spring opp att med eit spruttrekk til Rafa, som står molefunken og tømmer kajakken for vatn.

Å forflytta seg på rolege vassdrag, flytter merksemda lengre vekk. Når eg ventar i ei stor bakevje, flyt ned ei buktande elv eller tek meg over lange vatn, kikkar eg alltid opp på toppane, snur meg og samanliknar horisonten bak oss og framfor oss. Ser på ei hytte. Ei snøfonn. Undrar meg over kven som har reist hytter heilt her inne. Korleis isen har forma fjella i vest annleis enn i aust. Lurar på om eg endeleg har komme hit eg var skapa for å vere. Dei som kjenner meg har sagt eg bør bruke mindre tid på å la tankane flyte. Men eg liker det, og eg elskar å la kajakken og tankane flyte over Kvennsjøen – 1160 meter over havet. Langt inne på Hardangervidda.

Siste elvestubben med stryk er så underhaldande at eg heilt automatisk vert kopla på augneblinken att. Her, ved Øvsta Krokavatn, set me leir for andre gong. I overskya vêr og med kald vind som finn vegen rundt dei fleste knausar. Gradstokken har nok ikkje vist anna enn ein-siffera denne dagen, og eg blir ikkje med på fisketur:

– Eg går inn i teltet og lagar middag.

– Gje oss 30 minutt, om me ikkje har fått napp då, så kan du fyre opp carbonaraen, svarar Martin.

– Javel, seier eg og går rett inn i teltet, og steiker lauk og bacon.

Dag 3: Vassføringa og vinden auker på

Det er meir fart og mindre skraping på stein over dei flatare og breiare elve-stubbane.

Stryka har fått skikkeleg trøkk. Omlag halvvegs møter me ein ny formasjon som rettar merksemda intenst mot elva og nuet. Slike breie, glatte, lange sva, finn ein berre i Telemark.

Spesielt bratte er dei ikkje, men med nok vatn til å laga 300 meter med kontinuerleg, feit skliepadling. Grad 4, med ei rekke små og store valser som me tek som dei kjem når farten aukar og sikta forsvinn.

Eg, Rasmus og Eirik smeller nevane saman og skrålar i munnen på kvarandre i botnen av sklia, medan Martin labbar opp att med eit spruttrekk til Rafa, som står som ein silhuett i horisonten og tømmer kajakken for vatn. Det kjennes som ei oppdaging når nokre av dei kvite flekkane på satelittbileta er elvepadling av beste sort.

Vatna går stadig fortare denne dagen. Me har ein aukande vind i ryggen, og mot slutten av Briskevatnet er bølgene så store at me fangar surf bort etter. Rafa står i enden av vatnet og tømmer kajakken for vatn. Sjølv gjev eg gass for å stogge ein nedkjøling som pressar seg på.

Eg har oppdaga eit hol i tørrdrakta, og nokre få plussgrader, kraftig vind og konstant vassprut gjer at eg byrjar å skjelve lett kvar gong me stoggar.

Eg pressar på for å droppe lønsjen, noko som syner seg å ikkje vere så klokt som det kjennes ut her og no. 

Rett før klokka sju på kvelden er det alvor. Eg tenkjer at me får køyre på. Denne fossen her ser bra ut. Ikkje før Eirik og Martin byrjar å diskutera steinane i inngangen og den harde landinga, forstår eg at dette ikkje er så beint fram som eg først tenkte. Eg vert redd eg er byrja å verte likeglad. Og røskar straks tørrbagen ut frå kajakken, dreg ut soveposen og dei ekstra ullkleda, og kler av meg.

– Eg er kald. Eg må inn i posen, seier eg til dei andre som ser litt undrande på kvarandre. 

Me samlast bak ein knaus som gjev ly. Eg skjelv og vonar varmen kjem attende, medan dei andre kikkar på kart, diskuterer neste camp og vitsar på min bekostning.

– Går det bra der inne, Amundsen? Må me melde til avisene at den brutale sommaren på vidda tok knekken på deg?

– Haha. Kan me finne ein camp langs det neste vatnet?

– Jo, me er komme langt nok no, svarar nokon der ute i vinden.

Rasmus og Martin padlar i forvegen for å finne leir. Eirik tauar båten min så eg kan jogge meg varm, og Rafa ser sliten ut der han tømmer båten sin for vatn og sprintar etter dei andre.

Me har sett vår lit til å ete fisk denne kvelden, og når vind, manglande erfaring og tid hindrar oss i å få den flotte auren på vidda, den som alle snakka om, sit me i forteltet og et fiskesuppe utan fisk. Smakfull fløyte og gulrøtter.

Med samtlege restar av snacks, nøtter og sjokolade til dessert. Eg har aldri pakka så lett og stramt til ein fire dagars, og nyt ei sviske som eg kom over i redningsvesten. Heldigvis er det att kaffe til i morgon.

Dag 4: Noko stort og krevjande

Sola tittar fram, vinden er vekke, og me ser fisken vake. På eit vis kunne me ikkje ha fått ei betre avslutning. Ein stad der nede ventar fire-fem store kvite felt på satellittbileta.

To av dei hadde til og med fått namn. Argehovdfossen og Plassfossen. Ventar det oss nydelege fossar og sklier? Kanskje svære førstegongspadllingar? Kanskje skuffelse og bæring?

Ingen av oss har intakt hud att i nevane, og alt frå hofteleddsbøyarar til skuldre er sårt. Etter 40 minutt med flattvatn finn me nydelege stryk og små kantar. Dette Telemark-ske grunnfjellet gjev oss glatte sklier med fleire kanalar å velje i. Me spring opp att for å få med oss fleire av kanalane medan Rafa tømmer båten og ventar på eit trekk.

– Der! Sjå!

Ei sky av vannsprøyt buktar seg opp over horisonten. Vatnet som sola speglar seg i, stoggar brått, og bak skyen av vannsprut skimtar me skogen og dalføret 100 meter lenger nede.

Dette må vere storfossane. Utan eitt ord meir er alle på land langs svaet på elv høgre – djupt inne i studiar av vatnet. 50 kubikk glir grønt ned den første sklia før det vert så bratt, kraftig og farleg, at fem kjevar glir ned mot brystet.

– Boof or die.

Eirik bryt stilla, og ser inspirert ut der han kort oppsummerer kor stort og krevjande dette er.

Formasjonane er så perfekte at ingen klarar å seie nei. Heilt med ein gong. «Kanskje dette er dei største og reinaste stryka i verda, som endå ikkje er padla?», tenkjer eg medan eg drøymer om å hive meg utfor. «Men, kan eg gjere det utan feil - eller overleva ein feil?»

Ein etter ein backar me ut. Letta over å ta ei avgjersle, og over at ingen skulle utsetje seg for desse stryka på denne vassføringa. Skuffa over at klimakset me har bygga opp mot i tre dagar, over 60 kilometer, sig ut i ein lett og tafatt bæring.

Ingen heroisk førstegongspadling, ingen bilete til SoMe-verda. Ikkje ein gong båten til Rafa treng å tømmast.

Landskapet endrar seg ned mot Møsvatn med åsar, lafta tun, slåttemark og skog.

Trea, skrentane og kulturlandskapet minner oss om at me fekk det me kom for.

Å flyte gjennom villmarka frå aust til vest.

Oppdage kva stryk me kunne ta oss ned.

Oppleve Kvenna.

Kjenne på vidda.

Her er det vakkert, men skuffelsen sit endå i.

Elva forstår kanskje at me treng ei oppmuntring då den brått tek seg opp, og let oss hoppa frå bakevje til bakevje forbi valser, dropp og sklier. Ekte naturslalåm heilt ned til Møsvatn.

Til og med Rafa gliser stort når han går opp for å tømma båten. Frå Møsvatn slentrar me gjennom blomstereng opp til den betjente DNT-hytta, Mogen.

Kyle, som driv hytta, serverer mat. Me serverer historier. Me fortel om utstyrstrøbbel, nedkjøling, fiskesuppe utan fisk, vakre stryk, vatn, og desse svære fossane. Vakre, men for store for oss, nett i dag.

Og me lover å komme attende og padle her på Mogen, og nyte maten og kulturlandskapet som freistar meg til å bli.

 Å droppe jobb på måndag. Kanskje også tysdag.

Ferga kjem, og me hoppar på.

Les også

Alt om elvepadling og elvekajakk

Elvepadling er en av sommeraktivitetene som Fri Flyt har dekket helt siden starten, og her finner du artikler og reportasjer fra de fremste padleelevene både i Norge og utlandet.